Рихард Вагнер
Вильхельм Рихард Вагнер (Герман: Wilhelm Richard Wagner, 1813-1883) нь Германы хөгжмийн зохиолч, хөгжмийн удирдаач, театрын найруулагч болон нийтлэлч юм. Европын, ялангуяа германы хөгжмийн соёл, тэр дундаа дуурь, симфоний хөгжилд ихээхэн нөлөө үзүүлсэн томоохон шинэчлэгч.
Намтар[засварлах | кодоор засварлах]
Рихард Вагнер 1813 оны 5-р сарын 22-нд Германы Лайпциг хотноо Карл Фридрих Вагнерын 10 хүүхдийн отгон нь болон мэндэлжээ. Эцэг нь Лайпциг хотын цагдаагийн ажилтан байсан бөгөөд Рихардыг төрсөний зургаан сарын дараа хижиг өвчнөөр гэнэт нас барж сан гэдэг. Эх Йоханна Розина Вагнер (герман. Johanna Rosina Wagner, 1774—1848) хүнд нөхцөлд 10 хүүхэдтэйүлдсэн байна. Нөхрийнхөө найз жүжигчин Людвиг Гейертэй 1814 онд гэрлэж Дрезден хот руу нүүж түүний харшид амьдрах болжээ. Хожим Вагнер Гейерийг төрсөн эцгээ биш гэдгийг еврей гарвалаар нь мэдэж авчээ.
Гейер дагавар хүүгээ театрт хайртай шигээ хайрладаг байсан ба хүүдээ өөрийн тоглолтуудаа үзүүлдэг байв. Бүр багахан дүрүүдэд тоглуулаад ч авдаг байв. 1820 онд тэрээр хөгжмийн сургуульд латин багшаар төгөлдөр хуур заалгаж сурчээ. Маш сайн түвшинд тоглож чадахгүй байсан хэдий ч театрын найрал хөгжимчидтэй сонсголоороо тоглох болжээ. Хойд эцэг Гейер 1821 онд нас барахад Рихард найман настай үлдэж хоцорсон бөгөөд Гейерийн ах анхааран өөр дээрээ авчээ. Бяцхан Вагнер хүүгийн хөгжмийн боловсрол үлэмж сайжрахын сацуу эмгэнэлт драмын жүжгийн хөгжим бичихийг чармайх болж, 1826 онд Леуболд хэмээх Шекспир, Гёте эмгэнэлт жүжгийн төрлөөр зохиол бичжээ. Вагнер гэр бүлийнхнийхээ ятгалгаар хөгжмийн бүтээлээр дагнах суралцаж эхэлсэн гэдэг.
1827 онд Лайпцигт гэр бүлээрээ нүүн ирж, гармоний анхны хичээлээ заалгажээ. 1828 онд Бетховений 7 ба 9-р симфонийг сонссоныхоо дараа 9-р симфоний хөгжмийн найруулгыг төгөлдөр хууран дээр бичсэн нь Рихардад ихээхэн урам зоригийг өгсөн ажээ. Моцартын До минор хөгжмийн бүтээлийг сонсоод дан ганц төгөлдөр хуур хөгжимд зориулсан сонатын бүтээл бичихээр шамдах болсон нь цаашлаад найрал хөгжмийн удиртгал бичихийн эхлэл байлаа.
1831 онд Лайпцигийн Их сургуульд хөгжмийн чиглэлээр суралцаж, 1833-1842 оны хооронд амьдралд нь хэцүү байдал үүссэн тул Вюрцбург хотын театрт найрал дууны багш, Магдебург, Кёнигсберг, Риг хотуудын дуурийн ордонд хөгжмийн найруулагчаар, Норвег улс, Лондон болон Парис хотуудад байхдаа Фауст хөгжмийн удиртгал, Нисдэг Голланд дууриа бичсэн түүхтэй. 1842 онд Дрезден хотод Риенц, сүүлчийн индэр хэмээх гурав дахь дууриа бичиж дуусгажээ. II Фрэдрих Аугуст хааны 1849 оны дөрөвдүгээр сард батлагдсан шинэ үндсэн хуулийг эсэргүүцсэн Оросын анархист үзэлт М. А. Бакунин тэргүүтний тавдугаар сарын бослого дэгдэж Дрезденд эмх замбараагүй байдал үүссэн ба бослогод идэвхитэй оролцсон Вагнер Швейцарийн Цюрих хот руу дүрвэж, тэнд байхдаа 'Нибелунгийн бэлзэг баатарлаг түүхийг харуулсан дөрвөн бүлэгт дуурийнхаа (Рейний алт , Валкир) хоёр дуурь болон Тристиан, Изольда хоёр дуурийг тус тус бичжээ. 1858 оны богино хугацаанд Италийн Венец, Швейцарийн Люцерн, Австрийн Вена, Францын Парис, Германы Берлин зэрэг хотуудаар явж газар үзжээ.
1864 онд II Людвиг хаан Бавари хотыг ивээлдээ авснаар Людвиг хааны эрин үе ирж улс орны байдал тогтворжиж ирсэн үед Вагнер Мюнхен хотноо ирж Нюрнбергийн мэргэжлийн дуучид дууриа бичихийн хажуугаар 'Нибелунгийн бэлзэг дөрвөлийнхөө сүүлийн хоёр Зигфрид, Бурхдын мөхөл дууриудыг бичиж эхэлжээ. 1872 онд Баварийн Байрот хотод байх үедээ буюу 1876 оны 8-р сард 'Нибелунгийн бэлзэг дууриа бичиж дуусгасан түүхтэй. 1882 онд мөн л Байротдоо Парсифаль хэмээх сүүлчийнхээ хөгжимт жүжгийн дууриа бичиж дуусгасан байна. Түүний дараахан буюу 1883 онд бие нь чилээрхсээр Венец хотноо таалал төгсчээ.
Түүний бүтээлүүд[засварлах | кодоор засварлах]
| Рихард Вагнерийн бүтээлүүд | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бүтээл | Эх үүсвэр | Бүтээх | Эхний тоглолт | Дуусгасан хувилбар | ||||
| монгол нэршил | герман нэршил | хаана | хэзээ | хаана | хэзээ | хаана | хэзээ | |
| Залуу нас | ||||||||
| Симфони | Ein Sinfonie | — | Лейпциг | 1832 | — | — | — | — |
| Польш хүн (удиртгал хөгжим) | Polen | — | Лейпциг | 1832 | — | — | — | 1836 |
| Хурим (дуурь) (дуусаагүй) | Die Hochzeit | — | Лейпциг | 1832 | — | — | — | — |
| Феи (дуурь) | Die Feen | Карл Гоцци | Лейпциг | 1833–1834 | — | 1888 | — | — |
| Хайрын хорио (дуурь) | Das Liebesverbot | Уильям Шекспир, «Дэнснээс дэнсэнд» | Лейпциг | 1836 | — | 1836 | — | — |
| Риенци, сүүлчийн сүүлчийн индэр (дуурь) | Rienzi, der Letzte von Tribunen | Эдвард Булвер-Литтон, нэг сэдэвт роман | Лейпциг | 1838–1840 | — | 1842 | — | — |
| Гүйцэд болсон бүтээл | ||||||||
| Фауст (удиртгал хөгжим) | Faust | Гёте, «Фауст (эмгэнэлт жүжиг)» | Парис | 1840 | — | — | — | 1855 |
| Нисдэг Голланд (дуурь) | Der Fliegende Hollдnder | Генриха Гейнийн "Нисдэг голланд" хэмээх ардын домог яриа бүхий нэг сэдэвт зохиол | Парис | 1841 | — | 1843 | — | — |
| Тангейзер (дуурь) | Tannhдuser | Тангейзерийн домог | Лейпциг | 1843–1845 | Берлин | 1845 | — | — |
| Лоэнгрин (дуурь) | Lohengrin | Лоэнгриний тухай гурвалсан домог | Лейпциг | 1845–1848 | Веймар | 1850 | — | — |
| Цикл «Нибелунгийн бэлзэг» — Der Ring des Nibelungen (санаа нь 1848 онд, дуурийн цомог 1849-1852, Цюрих) | ||||||||
| 1. Предвечерье. Рейний алт (дуурь) | Das Rheingold | «Хөгшин Эдд», «Нибелунгийн тухай аялгуу» | Цюрих | 1852–1854 | Байройт, Фестшпильхаус | 1876 оны 8 сарын 13-17 | — | — |
| 2. Валькир (дуурь) | Die Walkьre | 1852–1856 | — | — | ||||
| 3. Зигфрид (дуурь) | Siegfried | Мюнхен | 1871 | — | — | |||
| 4. Бурхдын мөхөл (дуурь) | Gцtterdдmmerung | 1871–1874 | — | — | ||||
| Хожмын ажлууд | ||||||||
| Тристан, Изольда хоёр (дуурь) | Tristan und Isolde | Готфрид Страсбургийн "Тристан Изольда хоёр" баатарлаг яруу найраг | Цюрих | 1857–1859 | Мюнхен | 1865 | — | — |
| Нюрнбергийн мэргэжлийн дуучид (дуурь) | Die Meistersinger von Nьrnberg | Нюрнберг хотын XVII зууны төгсгөл үеийн найрал дуучид | Мюнхен | 1868 | Мюнхен | 1868 | — | — |
| Парсифаль (дуурь) | Parsifal | Вольфрам фон Эшенбахийн Парсифалийн тухай гурамсан домог бүхий яруу найраг | Байройт | 1882 | Байройт | 1882 | — | — |
Ричард Вагнерийн утга зохиолын өв асар их юм. Түүний урлагийн онол, түүхийн талаархи бүтээлүүд, хөгжмийн шүүмжлэлийн нийтлэлүүд нь хамгийн их сонирхол татдаг. Вагнерийн өргөн хүрээтэй захидал, өдрийн тэмдэглэл, түүнчлэн "Миний амьдрал" дурсамжийн бүтээл хадгалагдан үлджээ. 1849 онд тэрээр "Урлаг ба хувьсгал" (герман. «Die Kunst und die Revolution») хэмээх өгүүлэл бичиж, нийгэм дэх урлагийн үүрэг, байр суурийг тодорхойлсон юм.
Эшлэл[засварлах | кодоор засварлах]
Холбоос[засварлах | кодоор засварлах]
- Дуурь
- Richard Wagner Opera, Richard Wagner operas, Wagner interviews, CDs, DVDs, Wagner calendar, Bayreuth Festival
- Wagner Operas, site featuring photographs, video, MIDI files, scores, libretti, and commentary
- RWagner.net, contains libretti of his operas, with English translations
- Wagner website, assortment of articles on Wagner and his operas
- Photo of Wagner's manuscript for the Bridal Chorus
- The Wagnerian Romances by Gertrude Hall
- Хөгжмийн бүтээлүүд
- The Wagner Library. English translations of Wagner's prose works, including some of Wagner's more notable essays.
- Гутенберг төсөл дэх Richard Wagner-н бүтээлүүд
- My Life at Project Gutenberg, an early, incomplete, and not always accurate translation.
- Зурагнууд
- The Richard Wagner Postcard-Gallery, a gallery of historic postcards with motives from Richard Wagner's operas.
- 1869 Caricature of Richard Wagner by Andrй Gill
- gallica.bnf.fr Pictures of Richard Wagner and his family.
- Бусад
- Bayreuth Festival
- The National Archive of the Richard Wagner Foundation
- 'A Vulture is almost An Eagle' — the Jewishness of Richard Wagner
- The humanities.music.composers.wagner FAQ.
- Richard Wagner Museum in the country manor Triebschen beside Lucerne, Switzerland where he and Cosima lived and worked from 1866 to 1872.
- Better to know by Edward Said, Le Monde diplomatique
- The Wagner Tuba